Wijknieuws

Logistieke droom in de uiterwaarden: komst enorme Haventerminal verdeelt Gelderse Betuwe

Uitwaaien op de dijk. Een geliefde bezigheid bij Nijmegen. Links de Waal, rechts de weilanden met hagen, boomgaarden, weilanden en boerderijen. In de uiterwaarden verlaten steenfabrieken, een ooibos, schapen en een camping. Een wit kerkje ligt tegen de dijk aan geplakt. Plotseling een bord met de tekst: Hier een containerhaven? Straks is de dijk misschien weg, want dan ligt er de Waalhaven. Onderdeel van het Multimodaal Transport Centrum (MTC) Valburg. Een project van 1,2 miljard gulden (540 miljoen euro) dat het rivierenlandschap tussen Arnhem en Nijmegen moet veranderen in een internationaal vervoersknooppunt. Een logistieke droom: haven, haventerminal, rail-servicecenter, binnenvaart-servicecenter, telematica-terminal en tweehonderd hectare bedrijventerrein. Het open landschap tussen de dorpjes Slijk-Ewijk en Oosterhout en de buurtschappen Eimeren en Reeth is honderden voetbalvelden groot en goed voor vijf- tot achtduizend arbeidsplaatsen. Ten minste 40 huizen moeten worden gesloopt. Van 160 huizen is niet zeker of ze binnen aanvaardbare herrie- en risicozones blijven. De plannen liggen ter inzage bij de gemeenten Overbetuwe en Nijmegen. Lokale actiegroepen slijpen de messen, gesteund door Milieudefensie, dat het gebied inzet in de campagne 'Trek de groene grens'.

( Foto's: uiterwaarden en polder ( augustus 2001 ) )

'Als het zo doorgaat, slibt Nederland dicht,' zegt medewerker Wouter van Eck (36) en hij wijst naar de overkant van de Waal. Daar bij de kolencentrale van Electrabel liggen al containerterminals en de Kanaalhavens van Nijmegen. Volgens Milieudefensie hèt alternatief voor het MTC, al bieden de terminals nu nog maar werk aan negentien mensen. De Gelderse bestuurders hebben andere plannen: een knooppunt met overslag van goederen op schip, spoor en vrachtwagen, en alle denkbare logistieke dienstverlening. Hans Dona (54), president-commissaris van Ontwikkelingsbedrijf MTC Valburg, spreekt van 'bedrijven die iets toevoegen, zoals assemblage, voorraadbeheer, verpakkingen, distributie. Zij profiteren van de hier gebundelde vervoersstromen op dé verbindingsas voor Amsterdam en Rotterdam met het Midden- en Oost-Europese achterland.' Dona schat dat de bouw uiterlijk 2003 begint. De tegenstanders moeten het nog zien. Vanaf begin jaren negentig volgen ze de bestuurders op de voet.

'Ze hebben al die tijd gezegd dat het er morgen al zou zijn,' zegt Ineke van Druten (45), wier huis midden in de haven zal verdwijnen. De meeste bewoners van Slijk-Ewijk zijn berustend. Van Druten niet. Ze is bestuurslid van de stichting tot behoud van een open Betuwe. 'En echt niet alleen om mijn eigen huis. Maar omdat je in één klap het rivierenland verandert in een Maasvlakte.' Ze zit onder de notenboom, tegen de muur rijpen de pruimen. Vanaf de dijk zwaaien fietsers. Van Druten is geboren en getogen in het gebied. Ook haar ouderlijk huis verderop loopt gevaar. Een boerderij met een zeldzame hoogstamboomgaard. De geschiedenis van de Betuwelijn - waarvoor nu een strook dwars door Nederland op de schop ligt - heeft de bewoners cynisch gemaakt. Fel protest kon de komst van het goederenspoor niet tegenhouden, terwijl nu zelfs de minister - Jan Pronk (PvdA) - toegeeft dat de besluitvorming op verkeerde gronden plaatshad. 'Alles op verkeerde prognoses. Natte vingerwerk, gebakken lucht,' zegt Ido Borkent (45), natuurbeheerder en eveneens bestuurslid van de Stichting tot behoud van een open Betuwe. Maar het MTC is volgens hem nog een grotere aanslag op het gebied. Borkent: 'Dit is het paradepaardje. Rotterdam in de Betuwe. Daar moet je toch niet aan denken. Transport en logistiek vreten ruimte en brengen niet veel werkgelegenheid.' Eerst ging het alleen om containeroverslag, toen kwamen de haven en bedrijventerreinen erbij en straks de doortrekking van de A73 naar de A15 op een route waar nu een fruitlaantje loopt. 'Het wordt er allemaal doorheen gefoezeld,' zegt Van Druten. Dat er ook nieuw bos wordt aangelegd, verzacht de pijn niet. Borkent: 'Schaamgroen. De hypocrisie druipt ervanaf.'

De Betuwenaren moeten nog zien of het allemaal doorgaat. Voor het gebied gelden bijna alle denkbare natuurrichtlijnen. En er loopt nog een beroep van de oude gemeente Valburg bij de Raad van State tegen de Waalhaven. Als het rechtscollege dit honoreert, gaat het hele MTC niet door, want de haven is cruciaal. En de financiering is ook nog niet rond. Behalve overheden moeten ook particulieren investeren. Iets wat ooit ook bij de Betuwelijn de bedoeling was, maar er niet van is gekomen. Intussen slaan grondspeculanten hun slag: boeren krijgen 13 gulden (6 euro) per vierkante meter grond, terwijl de nieuwe eigenaren er straks pakweg 250 gulden (112 euro) voor beuren. Terug naar het landschap van 1750 kan niet. Maar om nu de bulldozers zomaar vrij spel te geven, vinden de actievoerders te gek. Van Druten heeft zich met haar Betuwse tongval het Haagse jargon goed eigen gemaakt: 'Er heeft niet eens een fatsoenlijke nut- en noodzaakdiscussie plaatsgevonden.' Hans Dona van het MTC twijfelt niet aan dat nut: 'Je kunt niet ontkennen dat we transport nodig hebben. Daarvoor moeten we multimodaal vervoer inzetten, want de maatschappelijke acceptatie van de vrachtwagen neemt af.' Jammer voor het rivierbed, vindt ook Dona, maar 'macro gezien' is het effect voor het milieu volgens hem positief. Achter de dijk denken ze er het hunne van.

( bron: Elseviers Magazine, 08-09-2001; via: Milieudefensie )